Kształtowanie postaw prospołecznych zarówno w rodzinie, jak i w szkole odbywa się głównie poprzez naśladownictwo. Dzieci są dobrymi naśladowcami i na podstawie obserwacji innych szybko się uczą, jakie zachowania są cenione i pożądane, a jakie przynoszą negatywne dla nich skutki. Dlatego tak ważny jest w życiu dziecka, później ucznia, właściwy przykład dorosłych i starszych rówieśników. Od jakości wzorów osobowych, jakie dorośli prezentują w obecności dzieci, zależy ukształtowanie prawidłowych postaw i zachowań wychowanków.
Naśladownictwo i identyfikacja z osobami dorosłymi, znaczącymi dla dziecka, nie wystarczy w procesie kształtowania postaw dzieci.
Na etapie rozwoju wczesnoszkolnego, jak również na kolejnych etapach edukacji ważne jest stwarzanie takich sytuacji i okoliczności, aby uczeń mógł poznać i stosować poznane normy i zachowania w życiu codziennym.
Kształtowanie postaw prospołecznych w szkole masowej jest zarówno w teorii, jak i w praktyce integralnie związane z całokształtem działalności wychowawczej.
To właśnie w środowisku szkolnym, dzięki staraniom pedagogów i specjalistów uczniowie mogą czynnie uczestniczyć w projektach i akcjach promujących postawy altruistyczne, integrujące społeczność szkolną. Postawa altruistyczna występuje wtedy, gdy dziecko kieruje się wyłącznie dobrem drugiego człowieka. Cechuje ją życzliwość i zainteresowanie sytuacją, w jakiej znajduje się inna osoba, troska o jej dobro, okazywanie zainteresowania problemami, osiągnięciami i sukcesami. W sytuacji trudnej, kłopotliwej dla tej osoby rezygnuje z własnych przyjemności, gotowe jest do poświęceń czy wyrzeczeń, aby jej sprawić radość lub pomóc.
Gotowość do działania na rzecz innych osób, zdolność do dostrzegania ich potrzeb jest istotną przesłanką zachowań prospołecznych. Zachowania prospołeczne łączą się z przywiązaniem emocjonalnym, umiejętnością okazywania uczuć, dążeniem nie tylko do własnego dobra, ale przede wszystkim dobra innych: kolegów, znajomych itp. Podobne umiejętności społeczne ułatwiają funkcjonowanie w społeczności szkolnej szczególnie o charakterze integracyjnym.
Dziecko w wieku szkolnym jest zdolne przyjmować postawy prospołeczne, jeśli:
- ma świadomość, że inny człowiek (nie tylko ono samo) posiada uczucia, pragnienia, zdolności (Reykowski 1979, s. 26);
- dopuszcza możliwość, że drugi człowiek może mieć pewną szczególną właściwość, chociaż ono samo jej nie ma;
- wyzbywa się egocentryzmu, który uniemożliwia nawiązanie właściwych relacji interpersonalnych.
Efektywne kształtowanie postaw społecznych wśród uczniów szkoły masowej w dużej mierze zależy od właściwej i skorelowanej współpracy rodziców, nauczycieli i samych uczniów. Zintegrowane działania szkoły i rodziny gwarantują sukces wychowawczy w postaci właściwych postaw społecznych wśród dzieci, jak również determinują ich zachowania społeczne w życiu dorosłym.
Opracowały:
BeataWojda-Michałkiewicz
Joanna Getlich-Kiełbowska
Teksty źródłowe:
- J.Walczyna, „Kształtowanie postaw społeczno-moralnych dzieci w wieku przedszkolnym, Warszawa 1980.
- M.Przetacznik-Gierowska, „Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego, Warszawa 1985.
- E. Aronson, „Psychologia społeczna. Serce i umysł”, Poznań 1997.
- http://www.edujrinne3.republika.pl/DOJRZALOSC%20SPOLECZNO.htm
- http://www.szkolaspecjalna.aps.edu.pl/media/13691/szsp_1_10.pdf