Według klasyfikacji ICD 10 (ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) Zespół Aspergera (F84.5). Klasyfikacja Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-V (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) zawiera kategorię spektrum autyzmu. W niniejszym opracowaniu powołujemy się na obowiązujące w Polsce kryteria (ICD-10). wchodzi w skład całościowych zaburzeń rozwoju, z powiazaniem do kryteriów diagnostycznych pokrywających się z autyzmem takich jak nieprawidłowości we wzajemnych interakcjach społecznych, a także ograniczony, stereotypowy, powtarzający się repertuar zachowań.
Zespół Aspergera jest uznawane za zaburzenie neurorozwojowe, co oznacza, że w danych obszarach układ nerwowy funkcjonuje w odmienny sposób niż u osób z prawidłowym przebiegiem rozwoju. W przypadku omawianego zaburzenia rozwojowego nie występuje w nim opóźnienie czy też jakiekolwiek ograniczenie ogólnego rozwoju funkcji języka lub funkcji poznawczych.
Oznacza to, że osoby z ZA, mimo zachowanej inteligencji (czasem ponadprzeciętnej) mają utrudnienia w funkcjonowaniu w sferze społecznej m.in. z komunikacją, przyjmowaniem perspektywy innych osób, regulacją własnego zachowania w oparciu o reakcje otoczenia, wzorców zachowań oraz zbytnie przywiązanie do stałości oraz schematyczności działania.
Dzieci z ZA inaczej przetwarzają informacje, związku z tym mogą mieć przekonanie, że wyłącznie ich punkt widzenia jest właściwy co rzutuje na trudności z przyjmowaniem innej perspektywy i rozumieniu emocji innych osób. Przejawiają również problemy w odbiorze wypowiedzi, metafor, żartów. Zasadniczo i sztywno trzymają się reguł, mogą reagować w sposób nietypowy i nieadekwatny do sytuacji, działać impulsywnie, mieć trudności z regulacją własnych emocji. Mogą komentować rzeczywistość w sposób, który może się wydawać obraźliwy, sztywno przestrzegają reguł i rutyny związku z tym trudniej akceptować im zmiany. Towarzyszy również odmienne poczucie upływającego czasu.
Występuje znacząca trudność z organizacją zajęć, zwłaszcza w perspektywie dni, miesięcy.
Umiejętności szkolne osoby z zespołem Aspergera są w normie lub ponadprzeciętne.
Uczniowie z tym zaburzeniem posiadają rozległą wiedzę na tematy związane z obszarem swoich zainteresowań. Natomiast wśród trudności często przejawiają:
Konsekwencją powyżej wymienionych mogą być problemy w zakresie: rozumienia tekstów, rozwiązywania problemów, wnioskowania i oceny sytuacji.
Wśród mocnych stron uczniów z ZA można wyróżnić:
Większość dzieci z zespołem Aspergera chce być częścią społeczności klasowej i szkolnej, dlatego podejmuje – mniej lub bardziej udane – próby kontaktów z rówieśnikami.
Co stanowi w tych kontaktach największą barierę? Rozumienie i elastyczne stosowanie tzw. niepisanych zasad życia społecznego. Część z nich jest intuicyjna, części uczymy się przez obserwację i naśladowanie – większość uczniów po prostu wie, że w czasie rozmowy trzeba nie tylko odpowiadać na pytania, ale też je zadawać, albo że, przebierając się na lekcję WF, nie zdejmuje się bielizny. Dziecko z ZA może tego nie wiedzieć.
Może też znać niektóre zasady, ale stosować je w sposób zbyt dosłowny np.: jeśli w klasie panuje zasada, że nie jemy na zajęciach – uczeń może mieć opory przed próbowaniem produktów na zajęciach kulinarnych albo jeśli ustaliliśmy, że każdy siedzi na swoim miejscu – dziecko może się zdenerwować, kiedy w czasie przerwy kolega pod jego nieobecność usiądzie na jego miejscu. Niedostrzeganie i brak zrozumienia niepisanych zasad powoduje, że zachowania dziecka z ZA często są nieodpowiednie, lub wydają wręcz prowokacyjne. Kryją się za nimi brak umiejętność elastycznego dostosowania się do oczekiwań otoczenia, a często też brak wiedzy na temat tego, jak w danej sytuacji można byłoby się zachować.
Uczeń z zespołem Aspergera powinien opanowywać wiedzę z zakresu nie tylko reguł życia społecznego, ale przede wszystkim umiejętność ich zastosowania. Posiadanie przez dziecka wiedzy na temat tego jak się poprawnie zachować, nie musi iść w parze z tym, że faktycznie tak postąpi. Kluczem do sukcesu jest codzienna i regularna praktyka ćwiczenia umiejętności.
Bibliografia:
Maja Kamińska