Nawigacja

Wady wymowy – profilaktyka i terapia

Dla każdego ucznia z racji uczestnictwa w procesie komunikacji werbalnej niezmiernie ważna jest poprawna wymowa. Jest ona podstawą w kształtowaniu jego osobowości, pozwala  wyrazić otaczający świat. Wszystkie wady wymowy, nawet te niewielkie mogą zaważyć na karierze szkolnej dziecka. Zwłaszcza substytucja, elizja, czy ubezdźwięcznianie głosek mają wpływ nie tylko na jakość komunikacji słownej, ale także są podstawą problemów z nauką czytania i pisania.

 

Wada wymowy

Jest to zaburzenie artykulacji polegające na niemożności prawidłowego wymawiania jednego bądź kilku dźwięków(głosek). Występuje w formie zniekształcenia głosek bądź takiego ich zastępowania, że w rezultacie brzmienie ich jest niezgodne ze społeczną normą wymawianiową.

 

Wyróżniamy kilka rodzajów wad wymowy:

-sygmatyzm (seplenienie)-polegające na nieprawidłowej artykulacji głosek szeregu syczącegu [s,z,c,dz], ciszącego [ś,ź,ć,dź] oraz szumiącego [sz,ż,cz,dż]. Sygmatyzm jest najczęściej spotykanym zaburzeniem artykulacji u dzieci.

-rotacyzm (reranie)-polegające na nieprawidłowej artykulacji głoski [r].

-lambdacyzm-to nieprawidłowa realizacja głoski[l]

-kappacyzm - nieprawidłowa realizacja głoski[k]

-gammacyzm - nieprawidłowa realizacja głoski[g]

-betacyzm- nieprawidłowa realizacja głoski[b]

-mowa bezdźwięczna - polega na braku realizacji głosek dźwięcznych i zastępowaniu ich odpowiednikami bezdźwięcznymi. Wymowa bezdźwięczna dotyczy głosek będących w opozycji dźwięczna-bezdźwięczna [b-p, g-k, w-f, z-s, ż-sz, ź-ś, dź-ć, dż-cz, dz-c].

- rynolalia (nosowanie) - wymawianie głosek ustnych „przez nos” oraz trudności w wymowie głosek nosowych.

 

Profilaktyka wad wymowy

O profilaktyce logopedycznej czyli o zapobieganiu powstawania zaburzeń i wad wymowy u dziecka można mówić jeszcze przed jego narodzeniem. Najważniejsze aspekty tego zagadnienia to:

  • Ciąża. Sposób zachowania kobiety w ciąży, dieta i leki przez nią zażywane mają niebagatelny wpływ na funkcjonowanie dziecka. Bardzo szkodliwy jest tytoń, leki przeciwpadaczkowe, przeciwcukrzycowe, nadmiar witamin, leki rozkurczeniowe mogące powodować obniżenie napięcia mięśniowego u dziecka, narkotyki, nieprawidłowa, uboga, pełna konserwantów dieta matki, choroby - różyczka, toksoplazmoza, która może spowodować utratę słuchu dziecka, półpasiec, grypa, opryszczka. Najważniejszy jest pierwszy trymestr ciąży - tu występuje największe niebezpieczeństwo uszkodzenia centralnego układu nerwowego.
  • Karmienie piersią. Biorąc pod uwagę rozwój aparatu artykulacyjnego i sposób oddychania najlepszym sposobem karmienia dziecka jest karmienie piersią. Powinno się ono odbywać do około 1 roku życia dziecka. Ten sposób podawania pokarmu ma bardzo wiele zalet: dzięki ssaniu dziecko unosi język do góry, co z kolei ważne jest dla późniejszego żucia i mówienia. Usprawniają się też wargi. Dziecko ssąc pierś oddycha przez nos, jednocześnie rozwijając kości twarzoczaszki. Karmienie naturalne jest podstawową formą profilaktyki logopedycznej chroniącą przed powstaniem i utrwaleniem dysfunkcji oddechowo-połykowej, której następstwem są wady wymowy i zgryzu. Oczywiście jeśli niemowlę nie może być przez matkę karmione piersią, to należy odpowiednio dobrać pozycję do karmienia i smoczek.
  • Smoczki. Zbyt częste i długie stosowanie smoczków może spowodować wady zgryzu, osłabienie pracy języka i wady wymowy.
  • Dbanie o zęby. Brak higieny jamy ustnej powoduje powstanie próchnicy i przedwczesną utratę zębów mlecznych. Może to doprowadzić do zaburzeń artykulacyjnych - np. seplenienia międzyzębowego lub bocznego. Należy też zwrócić uwagę na wady zgryzu i w razie wątpliwości udać się na konsultacje do ortodonty.
  • Pokarm i sposób jego podawania. Pokarm z piersi podajemy do 6 miesiąca życia ponieważ w tym okresie dominuje ssanie. Po tym okresie należy powoli wprowadzać pokarmy o różnej konsystencji i fakturze, takie, które wymagają gryzienia. Dzięki temu dziecko naturalnie usprawnia narządy artykulacyjne. Dzieci długo karmione papkowatymi pokarmami mają problemy z pionizacją języka, pojawia się wiotkość żuchwy, utrwala się nieprawidłowy sposób oddychania, a w konsekwencji wady zgryzu i wady wymowy.
  • Dbanie o rozwój językowy. Rodzice już od narodzin dziecka powinni stymulować rozwój językowy swej pociechy, „otoczyć je słowem”, mówić, opowiadać, poświęcać czas na rozmowy, zabawę, czytanie książeczek. Ważne jest aby we wszystkich działaniach osoba dorosła była dobrym wzorem do naśladowania - powinna sama mówić poprawnie, posługiwać się słownictwem adekwatnym do wieku dziecka, nie za poważnym ale też nie za dziecinnym.
  • Sposób oddychania. Prawidłowy sposób oddychania (czy to w czasie snu czy czuwania) to oddychanie przez nos z zamkniętą buzią. Ciągłe oddychanie przez usta i chodzenie z otwartą buzią prowadzi do osłabienia mięśni aparatu artykulacyjnego - język leży na dnie jamy ustnej, nie pionizuje się. Następstwem takiego sposobu oddychania jest  nieprawidłowe połykanie, a także wsuwanie języka między zęby i wadliwa realizacja głosek. Jeśli dziecko przez cały czas oddycha przez usta konieczna jest konsultacja laryngologiczna..  

 

Terapia wad wymowy

Terapia logopedyczna to zamierzone oddziaływania ukierunkowane na usunięcie wszelkich zakłóceń procesu porozumiewania się. Przebiega ona w kilku etapach:

  • etap wstępny: diagnoza i orientacja w możliwościach dziecka,
  • etap przygotowawczy: ćwiczenia oddechowe, fonacyjne, słuchowe, ćwiczenia słuchu fonematycznego, ćwiczenia sprawnościowe narządów mowy
  • etap właściwej pracy korekcyjnej:

- wywołanie prawidłowego wzorca głoski

- utrwalenie prawidłowej artykulacji głoski: w izolacji, w sylabach, w wyrazach,  w zdaniach, w tekstach

  • etap automatyzacji – ćwiczenia prawidłowej artykulacji głoski w mowie spontanicznej.

Terapia wad wymowy nie kończy się na pracy dziecka w gabinecie logopedycznym. Logopeda pomaga nabyć konkretne umiejętności, daje wskazówki do ćwiczeń w domu. Pożądany efekt może przynieść tylko systematyczna praca rodzica z dzieckiem w domu.

 

opracowała Beata Malczuk

 

 

Bibliografia:

G. Demel „Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola” Warszawa 1998
E. Skorek „Oblicza wad wymowy”  Wydawnictwo Akademickie Żak Warszawa 2001

E. Skorek „Podręczny słownik logopedyczny” Oficyna Wydawnicza „Impuls” Kraków 2000

I. Styczek „Logopedia” Warszawa 1981

Aktualności

Kontakt

  • Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 341 Im. "Twórców Literatury Dziecięcej"
    ul. Oławska 3
    01-494 Warszawa
  • 22 638 61 28
    22 638 61 28 (fax)

Galeria zdjęć