Nawigacja

Dysleksja - informator dla rodziców

Słowo „dysleksja” kojarzymy  zazwyczaj z trudnościami w nauce pisania i czytania, ortografii i matematyki oraz z wolnym tempem uczenia się. Jest to tylko jedna ze stron dysleksji. Umysł dyslektyka funkcjonuje w taki sam sposób, jak umysły wielu genialnych ludzi. Te same funkcje umysłowe, które powodują dysleksję, są źródłem naturalnych zdolności i talentów.

 

Definicja i rodzaje

Dysleksja – dis (gr. brak czegoś, trudność)+lego (czytam) lub lexis (wyrazy, słowa).

Dysleksja rozwojowa jest to cały zespół mieszczący się w kategorii:

 specyficzne trudności w uczeniu się (nie jest to choroba, lecz zaburzenie występujące u 10-15%). W jej skład wchodzą węższe zaburzenia:

  • dysleksja – specyficzne trudności w czytaniu, nierzadko połączone z trudnościami w pisaniu,
  • dysortografia – specyficzne trudności z opanowaniem poprawnej pisowni,
  • dysgrafia – specyficzne trudności z opanowaniem właściwego poziomu graficznego pisma.

 

W tej tematyce wyróżniamy także takie pojęcia, jak:

  • głęboka dysleksja rozwojowa – umożliwia uczniom zwolnienie z nauki drugiego języka obcego,
  • dysleksja skompensowana – występuje u uczniów ze szkół ponadpodstawowych, którzy na skutek wieloletniej terapii przejawiają o wiele mniej objawów dysleksji,
  • dysleksja nabyta – dotyczy przypadków utraty już opanowanej umiejętności na skutek uszkodzenia mózgu,
  • dyskalkulia – specyficzne trudności w uczeniu się matematyki, zwłaszcza arytmetyki.

 

Diagnozy dysleksji dokonuje się tylko u uczniów w normie intelektualnej; wszelkie zaburzenia nie mogą wynikać z powodu niepełnosprawności intelektualnej bądź inteligencji niższej niż przeciętna, a także zaburzeń neurologicznych; epilepsji czy mózgowego porażenia dziecięcego. Dysleksja diagnozowana jest od czwartej klasy szkoły podstawowej. Wcześniej możemy mówić tylko o ryzyku dysleksji.

 

Pierwsze symptomy mogą pojawić się już u dziecka 3-4-letniego.

  • mała sprawność ruchowa, opóźniony rozwój ruchowy (dziecko późno zaczyna chodzić, siadać, może w ogóle nie raczkować),
  • niechęć do zabaw ruchowych,
  • mała sprawność dziecka w samoobsłudze (zapinanie guzików, wkładanie ubrań, wiązanie sznurowadeł),
  • niechęć do rysowania, układania klocków, puzzli,
  • opóźniony rozwój mowy,
  • przekręcanie wyrazów (dziecko mówi „kordła” zamiast kołdra, „fusit” zamiast sufir, tlaktor itp.),
  • trudności z zapamiętywaniem pór roku, dni tygodnia.

 

W wieku 5-6 lat mogą występować następujące symptomy:

  • kłopoty z zapamiętywaniem wierszyków, piosenek,
  • trudności z odróżnianiem lewej i prawej strony ciała,
  • leworęczność lub oburęczność,
  • kłopoty z odwzorowywaniem szlaczków, prostych figur geometrycznych,
  • nie odróżnianie głosek podobnych słuchowo,
  • kłopoty z dzieleniem i składaniem słów z głosek i sylab,
  • gramatyczne błędy w wymowie,
  • trudności w początkowej nauce czytania.

 

Objawy dysleksji w klasach I-III

W zakresie czytania:

  • niewłaściwe tempo czytania,
  • nieodpowiednia do poziomu edukacji technika czytania,
  • słabe rozumienie przeczytanego tekstu.

 

W zakresie pisania:

 

Przy zaburzonych funkcjach wzrokowych dziecko może:

  • popełniać błędy podczas przepisywania tekstów ze wzoru,
  • mieć trudności z zapamiętaniem alfabetu, kształtu liter rzadziej występujących lub o skomplikowanej strukturze (F, H, Ł, G),
  • mylić litery o podobnym kształcie l-t-ł, m-n, u-y, o-a-e, a-ą, e-ę,
  • mylić litery różniące się położeniem w przestrzeni: p-b-d-g, m-w, n-u.

 

Przy zaburzonych funkcjach słuchowo-językowych dziecko może:

  • mieć nasilone trudności w pisaniu ze słuchu,
  • mylić litery odpowiadające głoskom podobnym pod względem słuchowym / z-s, w-f, d-t, k-g/,
  • mieć trudności z zapisywaniem zmiękczeń, mylić głoski i-j,
  • często opuszczać, dodawać, przestawiać, podwajać litery i sylaby,

 

Przy opóźnionym rozwoju ruchowym i koordynacji wzrokowo-ruchowej dziecko może:

  • nieprawidłowo trzymać długopis, ołówek, itp.,
  • mieć nadmierny lub zbyt słaby nacisk długopisu na papier,
  • pisać wolno, sygnalizować szybkie męczenie się ręki,
  • pisać niekształtne litery,
  • nie przestrzegać liniatury,
  • nieprawidłowo łączyć litery.

 

Objawy dysleksji w klasach IV-VI

Motoryka duża:

Dziecko:

  • wykazuje małą sprawność ruchową całego ciała: słabo biega, ma trudności z nauczeniem się jazdy na wrotkach, łyżwach, nartach,
  • niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach kultury fizycznej,
  • ma trudności z wykonywaniem ćwiczeń równoważnych,
  • ma trudności z wykonywaniem ćwiczeń wymagających uczenia się sekwencji ruchowych, np. układów gimnastycznych i tanecznych.

Motoryka mała:

Dziecko:

  • ma małą sprawność manualną - trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów np. używaniem nożyczek.

Koordynacja wzrokowo-ruchowa:

Dziecko:

  • ma trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem,
  • niechętnie rysuje, pisze nieczytelnie,
  • nieprawidłowo trzyma długopis w palcach, zbyt słabo lub zbyt mocno naciska na długopis lub papier (ręka bardzo szybko się męczy).

Funkcje wzrokowe:

Dziecko:

  • ma trudności z wyróżnianiem elementów z całości i/lub z ich syntezowaniem w całość, np. podczas składania puzzli,
  • wykazuje trudności w wyodrębnianiu szczegółów różniących dwa obrazki.

Funkcje słuchowo-językowe:

Dziecko:

  • przekręca złożone wyrazy (np. dżenmentel) lub pary wyrazów (padna łagoda),
  • używa błędnych sformułowań pod względem gramatycznym, ma trudności z używaniem wyrażeń przyimkowych, zwłaszcza wyrażających stosunki przestrzenne (nad - pod, za - przed, wewnątrz - na zewnątrz),
  • wykazuje trudności z różnicowaniem podobnych głosek (np. z-s, b-p, k-g), myli wyrazy zbliżone fonetycznie,

 

Dysproporcje w umiejętnościach u osób z dysleksją:

 

Język polski: dobra znajomość zasad ortografii – duża liczba błędów,

Języki obce: łatwa wymowa – trudności w pisaniu lub odwrotnie,

Historia: dobra znajomość faktów – mylenie chronologii,

Geografia: obszerna wiedza ogólna – trudności w czytaniu mapy,

Matematyka: dobra znajomość teorii – mylenie znaków, trudności z geometrią,

Muzyka: dobry głos, poczucie rytmu – trudności w czytaniu nut,

Plastyka i w-f: trudności z przestrzenią.

 

Problemy „dyslektyka” w codziennym życiu

 

„Dyslektykom” wcale nie jest w życiu łatwiej. Ich trudności nie znikają, zmienia się jedynie ich charakter. Przejawia się to między innymi:

  • w przekręcaniu nazwisk i nazw,
  • trudnościami w wypełnianiu formularzy,
  • problemami z nauką jazdy samochodem,
  • kłopotami z nauczeniem się układów tanecznych na kursie tańca,
  • płynnym nazwaniem miesięcy w prawidłowej i odwróconej kolejności,
  • myleniem numerów autobusów 95-59,
  • myleniem kolejności cyfr przy wykręcaniu numeru telefonicznego,
  • myleniem dat i godzin,
  • kłopotami z zapamiętaniem numerów telefonów, danych liczbowych,
  • kłopotami z planowaniem, organizacją i zarządzaniem czasem, materiałami oraz zadaniami,
  • trudnościami z odróżnianiem strony prawej od lewej,
  • kłopotami z czytaniem mapy lub orientowaniem się w nieznanym terenie. 

 

Dekalog dla Rodziców - wg prof. Marty Bogdanowicz

 

  • Nie traktuj dziecka jak chorego, kalekiego, niezdolnego, złego i leniwego.
  • Nie karz, nie wyśmiewaj dziecka, w nadziei, że to zmobilizuje je do pracy.
  • Nie łudź się, że dziecko samo z tego wyrośnie, weźmie się w garść, przysiądzie fałdów, lub że ktoś je z tego wyleczy.
  • Nie spodziewaj się, że kłopoty dziecka pozbawionego specjalistycznej pomocy ograniczą się do czytania i pisania i że skończą się w młodszych klasach szkoły podstawowej.
  • Nie ograniczaj dziecku zajęć pozalekcyjnych, aby miało więcej czasu na naukę, ale i nie zwalniaj go z systematycznych ćwiczeń.
  • Staraj się zrozumieć swoje dziecko: jego potrzeby, możliwości i ograniczenia, aby zapobiec trudnościom szkolnym.
  • Spróbuj jak najwcześniej zaobserwować trudności dziecka: na czym polegają i co jest ich przyczyną. Skonsultuj się ze specjalistą (psychologiem, logopedą, pedagogiem).

 

Aby jak najwcześniej pomóc dziecku:

  • zaobserwuj w codziennej pracy, co najskuteczniej mu pomaga,
  • korzystaj z literatury z fachowej pomocy nauczyciela-terapeuty,
  • bądź w stałym kontakcie z nauczycielem i pedagogiem szkolnym,
  • bądź życzliwym, pogodnym, cierpliwym przewodnikiem i towarzyszem swojego dziecka w jego kłopotach szkolnych,
  • chwal i nagradzaj dziecko nie tyle za efekty jego pracy, ile za włożony w nią wysiłek.

 

Rodzicu   pamiętaj!

 

  1. Kochaj, ale wymagaj.
  2. Okazuj dziecku swoje uczucia.
  3. Przekazuj dziecku pozytywne informacje o nim (pochodzące od ciebie i osób trzecich).
  4. Dostrzegaj wszystkie osiągnięcia dziecka, nawet bardzo drobne.
  5. Doceniaj nawet niedokończone dzieło dziecka.
  6. Zanim skrytykujesz, pozwól dziecku wyjaśnić.
  7. Zachowaj umiar w udzielaniu pomocy przy odrabianiu lekcji.
  8. Przerzuć na dziecko odpowiedzialność za jego naukę.
  9. Pozwól dziecku podejmować decyzje o dodatkowych zajęciach i zainteresowaniach.
  10. Pozwól dziecku wybrać kierunek rozwoju i wspieraj je w tym.
  11. Pozwól dziecku poczuć jego sukces.
  12. Pokaż dziecku korzyści płynące ze spróbowania swoich sił w nowej dziedzinie.
  13. Okazuj dziecku swoją wiarę w jego sukces.
  14. Stawiaj poprzeczki na miarę ambicji dziecka.
  15. Zaufaj dziecku i okazuj mu to zaufanie.
  16. Naucz się słuchać dziecka.
  17. Rozmawiaj z dzieckiem wtedy, gdy panujesz nad swoimi emocjami.
  18. Nie obarczaj dziecka poczuciem winy.
  19. Wyszukuj pozytywy w każdej sytuacji.
  20. Okazuj zainteresowanie zamiast kontrolować.

 

 

Jak pracować z dzieckiem w domu

 

Wiek szkolny (powyżej 7 roku życia).

  1. Ćwiczenia percepcji słuchowej
  • powtarzanie wyrazów, krótkich zdań, opowiadań,
  • wymienianie jak największej liczby wyrazów zaczynających się lub kończących na określoną głoskę,
  • podawanie głoski ze względu na jej lokalizację (pierwsza, druga, ostatnia),
  • powtarzanie (tworzenie) par słów opozycyjnych, np.: bary- pary, głos - kłos, data - tata.
  • tworzenie wyrazów rozpoczynających się od liter najczęściej mylonych:n-u-m; d-p-b; p-g,
  • malowanie farbami (pędzlem, palcem, pęczkiem waty) celem wyrabiania właściwego nacisku,
  • pogrubianie konturów, obwodzenie po śladach linii, pojedynczych szlaków, obrazków, figur geometrycznych,
  • kształtowanie prawidłowej postawy ciała i ruchów podczas zajęć, gdyż warunkuje to poziom graficzny pisma,
  • światło powinno padać na zeszyt z przodu od strony prawej,
  • zeszyt podczas pisania powinien być ułożony ukośnie, nachylony w prawą stronę, aby uniknąć w przyszłości wad postawy (lewy górny róg skierowany ku górze),
  • dziecko powinno regulować dowolnie kąt nachylenia zeszytu, gdyż to pozwala mu na kontrolowanie czynności pisania,
  • zadbać o prawidłowy układ dłoni, nadgarstka, przedramienia, tj.: dłoń wraz z nadgarstkiem stanowić powinna przedłużenie przedramienia, dłoń i palce trzymające pióro powinny znajdować się poniżej liniatury, aby nie zasłaniały zapisywanego tekstu.
  • tworzenie wyrazów rozpoczynających się od danej sylaby,
  • łączenie sylab, głosek podanych ze słuchu,
  1. Ćwiczenia percepcji wzrokowej
  • uzupełnianie brakujących elementów w rysunkach, obrazkach,
  • szukanie różnic i podobieństw miedzy obrazkami,
  • wyodrębnianie liter w wyrazach, podkreślanie ich barwnym ołówkiem,składanie pociętych liter, wyrazów wg wzoru,
  • tworzenie tekstu z rozsypanki wyrazowej, zapisywanie zdań.
  1. Ćwiczenia sprawności manualnej
  • malowanie farbami dużych kształtów oraz ich zamalowywanie,
  • rysowanie przez kalkę techniczną,
  • wycinanie po liniach prostych, falistych, łamanych,
  • łamanki papierowe (łódka, samolot, czapka).
  1. Wskazówki do pracy z dzieckiem leworęcznym

Ćwiczenia w czytaniu i pisaniu

Pisanie z pamięci - ćwiczenia w pisaniu z pamięci stosujemy, gdy dziecko opanowało już umiejętność zapisywania i odczytywania wyrazów. Przebiegać one powinny w następującej kolejności:

  1. Dziecko odczytuje zdanie wybrane do pisania (podpis pod obrazkiem, krótkie zdanie z elementarza).
  2. Spoglądając na wzór, układa całe zdania z liter ruchomego alfabetu.
  3. Każdy wyraz dzieli na litery, wymawiając odpowiednie głoski i biorąc każdą literę do ręki. Klaszcze tyle razy, ile jest liter w wyrazie, albo stuka ołówkiem o stolik.
  4. Składa zdania z powrotem i odczytuje je jeszcze raz całe.
  5. Każdy wyraz dzieli na sylaby, a następnie wyklaskuje (wystukuje) liczbę sylab w wyrazie.
  6. Zasłania zdanie kartką papieru i pisze w zeszycie, dyktując sobie półgłosem po sylabie.
  7. Porównuje zapis z tekstem i poprawia samodzielnie ewentualne błędy.
  8. Liczy na palcach wyrazy w nim zawarte wymawiając je głośno.
  9. Mama (tata) kontroluje poprawność zapisu.

Jednorazowa dawka pisania z pamięci nie powinna przekraczać 2-3 zdań. W miarę uzyskiwania efektów odchodzimy stopniowo od początkowych etapów (np. układania z ruchomego alfabetu).

Pisanie ze słuchu

Ćwiczenia w pisaniu ze słuchu stosujemy, gdy dziecko umie już poprawnie pisać z pamięci.

  1. Rodzic (opiekun) czyta dziecku głośno całe dyktando (3-4, potem więcej zdań) i sprawdza, czy dziecko zrozumiało treść.
  2. Rodzic czyta pierwsze zdanie, dziecko powtarza i liczy na palcach wyrazy (na początku nie powinno być więcej jak 3-4 wyrazy).
  3. Trudniejsze wyrazy dziecko układa z ruchomego alfabetu albo (starsze) wyszukuje w słowniku.
  4. Prowadzący ćwiczenie powtórnie czyta całe zdania, a potem zasłania ułożony trudny wyraz (lub zamyka słowniczek).
  5. Dziecko zapisuje całe zdanie, a rodzic sprawdza, czy napisało dobrze i poleca poprawić błędy (dziecko pisze ołówkiem). Pamiętajmy o tym, że dyktując trzeba wyraźnie wymawiać każdy wyraz, aby dziecko mogło usłyszeć wszystkie głoski w każdym wyrazie.
  6. Dzieli te wyrazy na litery i sylaby.

 

Polecana literatura:

  1. Bogdanowicz Marta, Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie. Gdańsk 2002.
  2. Bogdanowicz Marta, Adryjanek Anna, Uczeń z dysleksją w szkole. Poradnik nie tylko dla polonistów. Gdynia 2004.
  3. Dąbrowska Małgorzata, Moje dziecko jest dyslektykiem. Warszawa 2003.
  4. Jak pomóc dziecku z dysortografią. Poradnik metodyczny pod redakcją Wandy Turewicz. Zielona Góra 2002.
  5. Małecka Barbara, Jak zapobiegać dysleksji?  Kraków 1991.
  6. Mickiewicz Janina, Jedynka z ortografii? Rozpoznawanie dysleksji, dysortografii i dysgrafii w starszym wieku szkolnym. Toruń 2002.
  7. Pomirska Zofia, Wygraj z dysortografią. Kielce 2005.
  8. Sawa Barbara, Jeżeli dziecko źle czyta i pisze. Warszawa 1980.
  9. Gruszczyk-Kolczyńska E., Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki, WSiP, Warszawa 1994
  10. Gruszczyk-Kolczyńska E., Dobosz K., Zielińska E., Jak nauczyć dzieci sztuki konstruowania gier?, WSiP, Warszawa 1996

 

 

Opracowała:
Beata Wojda-Michałkiewicz
(logopeda, glottodydatyk)

 

Aktualności

Kontakt

  • Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 341 Im. "Twórców Literatury Dziecięcej"
    ul. Oławska 3
    01-494 Warszawa
  • 22 638 61 28
    22 638 61 28 (fax)

Galeria zdjęć